Բերանի խոռոչի լեյկոպլակիա

Բերանի խոռոչի լեյկոպլակիան համարվում է քրոնիկական ընթացքով նախաքաղցկեղային հիվանդություն, արտահայտվում է բերանի լորձաթաղանթի և շրթունքների կարմիր երիզի օջախային եղջերացումով և ուղեկցվում է տվյալ տեղամասի բորբոքումով:

Վերջին տարիներին մեծացել է հետաքրքրությունը այս հիվանդության նկատմամբ, ոմանք անգամ ահաբեկվում են` իրենց մոտ նկատելով ինչ-որ փոփոխություններ: Մի կողմից դա բացատրվում է նրանով, որ շատերը, բարեբախտաբար, ավելի ուշադիր են դարձել իրենց առողջության նկատմամբ, մյուս կողմից` մեծ նշանակություն ունի նաև ծխելու դեմ հասարակական կազմակերպությունների կողմից տարվող պայքարը: Չէ որ լեյկոպլակիայի հիմնական պատճառներից մեկը ծխախոտի անմիջական ներգործությունն է բերանի լորձաթաղանթի վրա: Հայտնի է նաև, որ տարեցտարի ավելի ու ավելի են ընդլայնվում միջոցառումները չարորակ ներգոյացությունների կանխարգելման ուղղությամբ, իսկ լեյկո-պլակիայի ժամանակին հայտնաբերումն ու բուժումը դրանցից մեկն է:

Լեյկոպլակիա անվանումը հունական ծագում ունի, բաղկացած է leucos–սպիտակ և plax–հարթություն բառերից. ախտահարման օջախները սպիտակամոխրագույն հարթակներ են հիշեցնում: Սովորաբար լեյկոպլակիայով ախտահարվում են ոչ միայն բերանի խոռոչի, այլև միզասեռական և ստամոքսաաղիքային ուղիների բազմաշերտ տափակ էպիթելով ծածկված լորձաթաղանթները:

Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի և շրթունքների կարմիր երիզի լեյկոպլակիան կարող է զարգանալ ցանկացած տարիքում, սակայն ամենից հաճախ` կյանքի երկրորդ կեսում, գերազանցապես տղամարդկանց մոտ: Չնայած հիվանդության պատճառները ոչ լրիվ են բացահայտված, սակայն հաստատված է մի շարք գործոնների նպաստավոր դերը այս հարցում: Արտաքին ծագման նման գործոններից են ծխախոտը, մեխանիկական ու քիմիական գրգռիչները, ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները: Ներքին ծագման պատճառներից են մարսողական օրգանների հիվանդությունները, A վիտամինի պակասը, ժառանգական նախատրամադրվածությունը, առհասարակ օրգանիզմի ընդհանուր դիմադրողականության անկումը: Անհրաժեշտ ենք գտնում առանձնապես ընդգծել սխալ տեղադրված պրոթեզների դերը: Եթե դրան ավելանում է նաև ծխելու, աղի, կծու և թթու սննդա-մթերք ընդունելու վնասակար սովորությունը, ապա լեյկոպլակիայի զարգացման հավանականությունը բացահայտ է դառնում: 

Նկ. 1. Ստորին շրթունքի տափակ   լեյկոպլակիա	Նկ. 2. Լեզվի մեջքային մակերեսի տափակ լեյկոպլակիա	Նկ. 3. Այտերի լորձաթաղանթի անկյունների լեյկոպլակիա

Հիշատակված ախտաբանական ներգործությունների հետևանքով լորձաթաղանթի նորմալ բջիջները ենթարկվում են եղջերային կազմափոխության, հյուսվածքը կորցնում է իր սովորական գույնը, դառնում է սպիտակամոխրագույն, պնդանում է, մակերեսը չորանում է, թեփոտվում, անհարթանում: 

Լեյկոպլակիայով սովորաբար ախտահարվում է բերանի լորձաթաղանթի ցանկացած տեղամաս, սակայն ամենից հաճախ` այտերի ներսային մակերեսները, բերանի անկյուններն ու հատակը, լեզուն (հատկապես ատամների հպման գծով): Հաճախ ավելի ցայտուն է լինում ստորին շրթունքը, առավելապես նրա կարմիր երիզը:

Կլինիկորեն տարբերակում են լեյկոպլակիայի երկու հիմնական ձևեր` տափակ կամ հասարակ և տնակավոր կամ թմբիկավոր: Առաջինի դեպքում ախտահարված տեղամասում գոյանում է սպիտակամոխրագույն, սադաֆանման օջախ` ցայտուն արտահայտված եզրերով, անկանոն ձևի, հարթ, ոչ բարձրադիր մակերեսով: Ըստ որում, կարող են ախտահարվել ստորին շրթունքը (նկ. 1), լեզվի մեջքային մակերեսը (նկ. 2), այտերի լորձաթաղանթի անկյունները (նկ. 3), բերանի խոռոչի հատակը (նկ. 4): Առաջին հայացքից եղած պատկերը սպիտակավուն փառ է հիշեցնում, որը բնորոշ է խմորասնկային ախտահարմանը (կանդիդոզին), սակայն, ի տարբերություն վերջինիս, քերելիս նա անփոփոխ է մնում, չի հեռանում, իսկ շոշափելիս հիմքում պնդություն (ինֆուտատ) չի հայտնաբերվում: Սուբյեկտիվորեն հիվանդը ոչինչ չի զգում, երկար ժամանակ կարող է անգամ չիմանալ հիվանդության առկայության մասին, սակայն հետագայում առաջանում է լորձաթաղանթի որևէ մասում ձգվածության զգացում, որը ստիպում է նրան ուշադիր զննել իր բերանի լորձաթաղանթը կամ դիմել բժշկի: Սակայն եթե անձն անտարբեր է գտնվում սեփական առողջության նկատմամբ, իսկ ախտածագումնային ազդակների ներգործությունը շարունակվում է, ապա տափակ լեյկոպլակիան վերածվում է ավելի լուրջ փոփոխություններով արտահայտվող թմբիկային ձևին: Այս դեպքում օջախի սահմանները աճում, մեծանում են, մակերեսը դառնում է ավելի արտահայտված եղջերային, անհարթ, կոպիտ, մաշկածածկույթի նկատմամբ բարձրադիր (2-3 մմ և ավելի), ծածկվում է թմբիկային, գորտնուկանման գոյացություններով, հիմքում շոշափվում է պինդ ինֆիլտրատ: Սաստկանում է նաև բուն լեյկո-պլակիային ուղեկցող բորբոքումը: Օջախը հաճախ տեղակայվում է լեզվի վրա (նկ. 5): Հիվանդներին անհանգստացնում է ցավի զգացումը, որն ուժեղանում է սնունդ ընդունելու, անգամ խոսելու ժամանակ (տարածուն ախտահարման դեպքում): Մեծանում է նաև չարորակ նորագոյացության առաջացման վտանգը:

Նկ. 4. Բերանի խոռոչի հատակի տափակ լեյկոպլակիա	Նկ. 5. Լեզվի մեջքային մակերեսի թմբիկային լեյկոպլակիա	Նկ. 6. Ծխողների լեյկոպլակիա (քիմքի լորձաթաղանթի ախտահարում)

 Նկ. 7. Լեյկոպլակիայի վերափոխում քաղցկեղի (ենթալեզվային շրջան)

Եթե լեյկոպլակիան զարգանում է ծխելը չարաշահողների շրջանում, կոչվում է «ծխողների լեյկոպլակիա»: Նման մարդիկ բացահայտ ռիսկի խումբ են կազմում: Այս դեպքում սովորաբար ախտահարվում է փափուկ և կարծր քիմքերի մակերեսը, որն արտահայտվում է թմբիկային տարբերակով (նկ. 6), օջախի սպիտակամոխրագույն, բարձրադիր, անհարթ եղջերային մակերեսի ֆոնի վրա երևում են ցայտուն արտահայտված, բորբոքային կարմրությամբ, մանր հանգույցներով շրջապատված թքագեղձային ծորանների բացվածքներ: Այս բոլորն ուղեկցվում է հիվանդների անհանգիստ զգացումներով (ցավ, այրոց, ձգվածություն, օտար մարմնի առկայության զգացում): Ծխախոտի օգտագործումը դադարեցնելուց հետո նկարագրված ախտանիշները զգալիորեն մեղմանում են: Հակառակ դեպքում առաջանում է չարորակացման վտանգ (նկ. 7), ուստի բուժման արդյունավետությունն ապահովելու խնդրում շատ կարևոր է հիվանդության ժամանակին հայտնաբերումը և կլինիկական ձևի ճշգրտումը:

Հատկապես արդյունավետ է բուժվում լեյկոպլակիայի տափակ ձևը: Ներքին ընդունման համար նշանակում են վիտամին A, B, աեվիտ, ֆերմենտատիվ պատրաստուկներ, իսկ արտաքին օգտագործման համար` կարատոլինի, մասուրի յուղի և այլ միջոցների թրջոցներ: Թմբիկային ձևի ժամանակ նշանակում են կրիոդեստրուկցիա (քայքայում տեղային սառեցումով), լազերային բուժում, կատարում վիրահատություն: Եվ այս բոլորը` զուգորդված բերանի խոռոչի սանացիայի հետ:

Լեյկոպլակիայի կանխարգելման առաջին պայմանը ծխելուց և անհարմար պրոթեզից հրաժարվելն է: Չպետք է մոռանալ նաև օրգանիզմի ընդհանուր առողջացման, առողջ սննդի և առողջ կենցաղի մասին, մասնավորապես բերանի լորձաթաղանթի վրա բացասաբար ազդող գործոններից խուսափելու մասին: Ինքնաախտորոշումը առավել ևս` ինքնաբուժումը վտանգավոր է:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ